Terugblik Edisons Jazz & Klassiek - Edison Klassiek (2024)

Pleidooi muziekonderwijs
Professor Erik Scherder trapte de middag dus af met een ‘music talk’. Iemand die met zoveel passie kan vertellen over hersenen – in het bijzonder de frontale en pariëtale kwab, hersenbalk, neuronen, hubs, myeline en dopamine – en daarbij het didactische vermogen heeft zijn publiek bij de les te houden (“Kunt u mij nog volgen?”, “Ga ik niet te snel?”) is een genot om naar te kijken. Hij hield een toegankelijk, warm en wetenschappelijk onderbouwd pleidooi voor het terugbrengen van muziek in het onderwijs. Het verdwijnen van dit vak heeft de afgelopen jaren namelijk desastreuse gevolgen gehad voor de algehele ontwikkeling van kinderen. Scherder heeft dit jaren geleden al aan politici voorspeld, maar die hebben daar helaas niets mee gedaan, waardoor wij nu op de blaren moeten zitten.

Muziek heeft namelijk, samen met meditatie en een verrijkte leefomgeving, een positief effect op de werking van myeline, de stof rondom zenuwbanen die zorgt voor de geleiding van impulsen van het ene naar het andere hersengebied. Slechte voeding, vroeggeboorte en sociale isolatie hebben daar juist een negatief effect op. Uit allerlei onderzoek blijkt, dat het bespelen van een instrument niet alleen een gunstige uitwerking heeft op de motoriek, maar ook op taal, rekenen en sociale vaardigheden. Juist op deze gebieden zijn Nederlandse kinderen de afgelopen jaren, sinds het verdwijnen van het muziekonderwijs, beduidend slechter gaan presteren. Scherder pleitte dus andermaal voor het terugbrengen van het vak muziek voor iedereen, juist ook voor kinderen die dat niet van huis uit meekrijgen.

Nadat het publiek zich verplaatst had naar de restauratie van het AFAS Theater, begon een uitgebreid diner. De avond werd gepresenteerd door Sofie van den Enk, bekend van o.a. het tv-programma Keuringsdienst van Waarde. Zij riep om te beginnen Bas van der Veldt (CEO AFAS Software) en Anne de Jong (directeur NVPI en Edison Stichting) op het podium. Van der Veldt bleek een groot liefhebber van jazzcovers van popliedjes, en De Jong constateerde dat na Corona de topacts wel weer veel geboekt worden, maar dat het voor jong talent veel moeilijker is dan voorheen om letterlijk en figuurlijk een podium te vinden voor hun werk.

Oeuvreprijzen
Van den Enk kondigde aan dat deze avond verschillende Edisons zouden worden uitgereikt, en dat de winnaars daarvan de voorbije weken al bekendgemaakt waren op Sublime (jazz) en Radio 4 (klassiek). De Oeuvreprijswinnaars werden echter pas tijdens deze feestavond onthuld. Zij werden, zoals alle winnaars op dit gala, ingeleid met een spoken word-tekst van de stadsdichter van Groningen, Myron Hamming.

De jazzjury, bestaande uit Andrew Makkinga, Angelique Houtveen, Annie van der Velde, Co de Kloet, Michelle Kuypers en meestemmend voorzitter Imme Schade van Westrum, kende de Oeuvreprijs Jazz toe aan saxofonist Dick de Graaf. Hij noemde zichzelf in een kort dankwoord een zondagskind, en zei blij te zijn dat hij zijn leven heeft kunnen vullen met muziek. De prijs kwam voor hem totaal onverwacht en hij vond het een enorme eer.

Bas-bariton, opera-, concert- en liederenzanger, componist en zangpedagoog Robert Holl won de Oeuvreprijs Klassiek. Die was hem toebedeeld door de klassieke vakjury, waarin Peter van der Lint, Mirjam Wijzenbeek, Dorien van Londen, Jet Berkhout, Kenne Peters, Robin de Bruyn en meestemmend voorzitter Micha Spel zitting hadden. Holl prees, net als De Graaf, de rake typering in de inleidende voordracht van Hamming.

Uitreiking Edisons (1)
Na het voorgerecht werden de eerste Edisons van de avond uitgereikt. Daarvoor kreeg Van den Enk hulp van Loïs Lane-zangeres Monique Klemann. Zij zei het aan de ene kant leuk te vinden dat de winnaars al bekend waren, maar vond het aan de andere kant jammer dat daardoor een element van spanning ontbrak.

Fay Claassen won het beeldje voor Fay Live, een box van 2 LP’s en 8 CD’s, waarmee ze een kroon zette op haar 25-jarigartiestenjubileum. Het was al haar vierde Edison, maar ze noemde het toch weer ‘ongelofelijk om dit in je hand te krijgen’. Ze bedankte Bob Hagen, de initiator van dit project, haar man Paul Heller met wie ze alle teksten geschreven heeft en haar label Challenge Records.

Twee jaar geleden bracht de liefde Peter Somuah van Ghana naar Nederland. Hij heeft zichzelf trompet leren spelen en won deze Edison voor zijn zelfgeschreven debuutalbum Outer Space. Somuah sprak zijn speciale dank uit aan zijn band, fans, sponsors, vrienden en familie.

Sopraan Jeanine de Bique uit Trinidad & Tobago wordt door de jury geroemd om haar heldere stem, waarmee ze bij elke aria een nieuwe klankwereld weet op te roepen, zoals te horen is op haar ‘award-winning’ debuutalbum Mirrors. De Bique toonde zich ‘ecstatic and thrilled’ met haar prijs en bedankte haar management, label, het orkest Concerto Köln en haar ontdekker Yannis François.

Interviews Oeuvreprijswinnaars
Terwijl door de keukenbrigade hard gewerkt werd aan de hoofdgerechten, interviewde Sofie van den Enk de Oeuvreprijswinnaars.

De presentatrice excuseerde zich op voorhand dat er met reuzensprongen door zijn carrière gesprongen zou worden, waarbij ze zich realiseerde dat ze Holl daarmee ‘onwaarschijnlijk tekort’ zou doen. De 75-jarige bariton relativeerde dat echter door te zeggen: ‘De weg van de wieg tot het graf is kort’.

Holl begon op achtjarige leeftijd als alt in het kerkkoor. Voor het feit dat hij van daar uit verder groeide, had hij wel een verklaring: “Ik kon harder schreeuwen dan alle anderen.” Een logopedist leerde hem vervolgens ook zacht te zingen. In de rest van zijn carrière kwam hij steeds op het juiste moment de juiste mensen tegen. Die mentoren waren voor Holl heel belangrijk, vandaar dat hij het ook belangrijk vindt om de cultuur zelf weer door te geven. “De liedkunst mag niet verdwijnen,” zei hij daarover, “want dat is de ideale verbinding van dichtkunst en muziek.”

Als verrassing trad vervolgens Henk Neven op, een Nederlandse liedzanger die Holl hoog heeft zitten. Die zong, begeleid door pianist Hans Eijsackers, Schuberts Auf Der Donau en Am Strome, hoewel Van den Enk hen al na het eerste lied hartelijk bedankte voor hun komst. “We doen er nog een”, zei Neven verbouwereerd, waarop zij tot grote hilariteit antwoordde: “Dat wist ik wel.”

Na afloop van het optreden vroeg de presentatrice aan Holl of ze hem voldoende in het zonnetje had gezet. Zijn antwoord: “Ik voel me een beetje beschaamd. Ik ben maar een gewoon Rotterdams knulletje hè?”

Overigens begon De Graaf zijn carrière niet met jazz, maar met klassieke dwarsfluit. Daartoe was hij als tiener geïnspireerd door bands als Eksepsion, Earth & Fire, Supersister, Brainbox, Frank Zappa en Emerson, Lake & Palmer. “Die rijke symfonische rock uit de 70-er jaren was een mengvorm van klassiek, een beetje jazz en veel improvisatie.” Ook De Graaf beweegt zich langs de randen van de jazz. Hij vindt het echter moeilijk om zijn muziek over het voetlicht te krijgen. Daarin ziet hij, na het verdwijnen van NPO Radio 6 Soul & Jazz, een belangrijke functie voor een zender als NPO Radio 4. “Ik en velen met mij zijn in de ongelukkige omstandigheid dat Radio 4 helemaal niets doet aan jazz. Er moet meer aandacht komen voor jazz in de media. Dat zou de jazzcultuur toegankelijker maken voor iedereen.”

Gevraagd of De Graaf van huis uit ondersteund werd in de muziek, antwoordde hij dat hij de boodschap meekreeg: ‘zolang je maar een vak gaat leren, kun je doen wat je wilt’. Hij is toen maar Nederlands gaan leren om van het gezeur af te zijn, maar ‘het enige wat ik daar echt aan overgehouden heb, is mijn vrouw’. Via allerlei jazzworkshops kwam hij uiteindelijk echt in de jazzmuziek terecht.

Voor de toekomst van het genre bepleit hij ‘het benadrukken van de kleinschaligheid van onze muziek’. “De essentie van jazzmuziek is ‘the celebration of the moment’; het in het moment maken van iets nieuws, als toevoeging aan iets wat er al was.” In het kader daarvan bepleitte hij de voortzetting van het Nationaal Podiumplan, een subsidiesysteem voor kleinschalige clubs en projecten.

Uitreiking Edisons (2)
Met het hoofdgerecht nog maar net achter de kiezen stond de volgende traktatie alweer klaar: een tweede ronde Edisonuitreikingen, ingeleid door Gronings stadsdichter Myron Hamming.

In Janne Schra & De Vogels werkt de zangeres opnieuw samen met Tony Roe en Lucas Dols (met wie ze begin deze eeuw in de popband Room Eleven speelde), aangevuld met Mark van Kersbergen. Voor hun album In De Regen lieten zij zich inspireren door de jazz van deroaring twentiesen pianist Fats Waller. Schra noemde de Edison ‘een enorme eer’ en ‘de ultieme wraak’ voor haar kindertijd. “Ik ben namelijk twee keer afgewezen voor Kinderen voor Kinderen.” Ze bedankte haar band voor hun fantastische spel, manager Jeroen Blokker omdat hij altijd meegaat in haar rare ideeën (zoals jazz in het Nederlands), en ‘mama voor je eeuwige support’.

Hannes Minnaar heeft de Edisonuitreikingen in de afgelopen 60+ jaren blijkbaar gemist, want hij wist niet dat hij ook nog iets moest zeggen. Toch had hij een komisch dankwoordje paraat. “Ik speel de Goldberg Variations al vanaf mijn 15^e, maar toen ik het voor het eerst voor publiek moest spelen, bleek dat toch wel heel erg moeilijk. Dat optreden was een ramp. De tweede en derde keer, in het Concertgebouw, waren niet veel beter. Toen kwam Corona en ging ik voor de lol spelen. Op dat moment lukte het opeens. Daardoor dacht ik dat ik het ook wel op een CD kon zetten, dat was nog niet zo vaak gebeurd. Het label heeft de juiste stukjes (uit de opnamen) aan elkaar geplakt, en nu sta ik hier.”

Jan van Duikeren won behalve de Edison Jazz Nationaal ook de jazzpublieksprijs. Een van die twee gaf hij ter plekke weg aan drummer John Engels. “De oorspronkelijke opname (van het album Short Stories) zou op de 85^e verjaardag van John zijn, twee jaar geleden. Daar kwam een wereldwijd griepje tussen. Het goede daarvan was dat we met het Metropole Orkest in contact kwamen. Van alle tegenslag hebben we dan ook geleerd, dat als je tegenslag omarmt, er iets mooiers uit kan komen dan de bedoeling was. Ik weet niet of je weleens bij John thuis geweest bent, maar dat is een soort kruising tussen een jazzmuseum en een ordinaire Volendamse souvenirwinkel. Het viel mij op dat tussen al die huilende zigeunerjongetjes en poezenkalenders nog geen Edison stond. Nu is John 87 en geeft ik dit beeldje aan hem.”

Aansluitend deed Sofie van den Enk een groepsinterview met alle Edisonwinnaars, waarbij voor John Engels een extra stoel op het podium werd gezet.

Rest nog een compliment aan het 400-koppige publiek, dat zich - anders dan doorgaans bij Edison Pop-gala’s - tijdens de interviews en optredens opvallend rustig hield. Blijkbaar kan aan het onderzoek van professor Scherder nog een bevinding worden toegevoegd: bij luisteraars naar klassieke en jazzmuziek zijn de sociale vaardigheden nóg beter ontwikkeld dan bij liefhebbers van pop. Des te belangrijker dus om muziek snel en structureel terug te brengen in het onderwijs.

Werner Schlosser